Ο,τι πλησιέστερο σε μια πεταλούδα

Οι επαναστάσεις ανακύπτουν από πολιτικές καταστάσεις, όχι επειδή κάποιες πόλεις είναι δομικά κατάλληλες για εξέγερση. Παρόλα αυτά, μια αναταραχή εν άστει ή ένας αυθόρμητος ξεσηκωμός ενδέχεται να είναι ο σπινθήρας που θέτει σε κίνηση τη μηχανή της επανάστασης. Ο σπινθήρας αυτός είναι πιθανότερο να λειτουργήσει σε πόλεις που ενθαρρύνουν ή διευκολύνουν μια εξέγερση. Δεν προσφέρονται όλες οι πόλεις τόσο φυσικά σε αυτή την πνευματική άσκηση, όπου –συνακόλουθα- κάθε γενιά εξεγερμένων θυμάται ή ανακαλύπτει ξανά τα πεδία μαχών των προγόνων της. Δεν είναι όλες οι πόλεις σαν το Παρίσι. Η ιδιομορφία του μπορεί να μην είναι πια αρκετή για να φέρει την επανάσταση στη Γαλλία, αλλά η παράδοση και το περιβάλλον εξακολουθούν να είναι αρκούντως ισχυρά για να επισπεύσουν, σε ανεπτυγμένη δυτική χώρα, ό,τι το πλησιέστερο σε μια επανάσταση. Eric Hobsbawm Επαναστάτες Η Αφροδίτη υπήρχε πάντα μέσα στην πέτρα. Εγώ απλά την απελευθέρωσα (αποδίδεται στον) Μichelangello Υπάρχει μια εσωτερική "πολεοδομία" που συνδέει τις γενιές των ανθρώπων με τους τόπους, με τρόπο μη γραμμικό. Αυτή η αντίληψη του αστικού ιστού μπορεί να σε μεταφέρει στο χρόνο και το χώρο με αφορμή συνειρμικά άλματα στα ιστορικά γεγονότα. Φαντάζεσαι την 3η Σεπτεμβρίου να συμβαίνει εδώ, στο ίδιο Σύνταγμα που τώρα κατεβαίνεις για το μετρό, σκέφτεσαι πως εκατοντάδες χρόνια βρίσκουν τη συνέχειά τους σε κείνη την ταράτσα στα Αναφιώτικα, αιώνες ολόκληροι κολυμβητών μπροστά στο Ηραίο, να, εδώ, στην Πατησίων μπήκε το τανκ, αυτή εδώ είναι η ιστορική καγγελόπορτα. Κι ας έχει τώρα απέξω τον υπαίθριο σουβλατζή.

Ετσι, μερικοί μπορούν να δουν μια πολύχρωμη πεταλούδα να τριγυρίζει αμέριμνη στο κέντρο της πόλης, γύρω από τα σπασμένα σκαλοπάτια του παλιού εργαστηρίου ζωγραφικής πλάι στην πύλη του Πολυτεχνείου επι της Στουρνάρη. Κάτω από αυτα υπάρχει ακόμα, τσακισμένο σε δεκάδες κομματάκια που δεν τα πιάνει το μάτι σου, το κοκκαλάκι των μαλλιών της κοπέλας εκείνης που κάθισε εδώ πάνω το 73 και σκάλιζε αμήχανα στην πέτρα το όραμα μιας καλύτερης μέρας. Υπάρχει εκείνη η φασματική της εικόνα, αυτή που υπήρξε οσο ακόμα ονειρευόταν εντυπωμένη στα έσω μάρμαρα, προτού η γυναίκα αυτή νικήσει και μεταβληθεί σε μπιζνες γουμαν που δεν ξαναείδε όνειρο χωρίς φίρμα: ονειρο Πράντα, ονειρο Αγιος Μαυρίκιος, όνειρο προσωπικής πια, κι οχι πανανθρώπινης ευημερίας.

Ανάμεσα στα χαλάσματα μπορεί κανείς να βρει ίχνη από την άμμο της παραλίας του ’68 που βρισκόταν κάτω από τις πλάκες των πεζοδρομίων. Μιας παραλίας ανέγγιχτης, χωρίς ομπρέλες, αρχετυπικής. Ακόμα βαθύτερα, μέσα στα υποστηλώματα του κτιρίου κείται θαμμένη και ξεσκισμένη πια, μια ασπρόμαυρη φωτογραφία της ισπανικής εξέγερσης που είχε τραβήξει στα εφηβικά του χρόνια ένας απ τους πρώτους φοιτητές, και του έπεσε απ την τσέπη κι ακόμα πιο βαθιά υπάρχουν ίχνη από ισότητα, αδελφότητα, ελευθερία.

Οσο βαθύτερα σκάψει κανείς τον περίβολο του Πολυτεχνείου τόσο πιο κοντά στο σκελετό του Σπάρτακου θα φτάσει. Και δίπλα σε κάθε σώμα της μνήμης, πάντοτε θα βρει ο προσεκτικός σκαπανέας και τη μνήμη της εξέλιξής του, πάντα θα πέφτει σε κομμένα κεφάλια πλάι στα ωραία λόγια. Είναι όλα εκεί. Είναι και η εξέγερση και η λαιμητόμος, ο Ροβεσπιέρος και ο Μαρά, εκεί, θαμμένα σα σπόροι μέσα στη γη βρίσκονται σφιχταγκαλιασμένα σε εμβρυακή στάση το πάθος της ελευθερίας κι ο εφιάλτης της τρομοκρατίας, εκεί είναι και οι κερκόπορτες της αλλοτρίωσης της νίκης, εκεί και ο βρυχηθμός της εξουσίας, η άλωση μα και τα επινίκεια.

Το σχήμα των αιώνων δεν είναι παρά το σχήμα της πόλεως που οικοδομεί ο πραγματικά Μεγάλος Αρχιτέκτων για τους αστούς της. Σπάνια η επανάσταση θα ξεκινήσει απο τα σιτοχώραφα -αν και την επανάσταση που θα ξεκινήσει όντως απο τις λάσπες και τις φαβέλες θα έπρεπε να την φοβούνται οι πάντες. Ισως γι αυτό η Αθήνα, περισσότερο από το Παρίσι, είναι ο,τι πλησιέστερο στο λαβύρινθο. Η πολεοδομία μας ποτέ δεν είχε πολλές λεωφόρους και φαρδιά βουλεβάρτα. Πάντα απο στενάκια χωματόδρομους και παρόδους εκβάλαμε στις εθνικές με τα αμορτισέρ να μουγκρίζουν. Μερικές φορές κόβαμε δρόμο, άλλες η μηχανή διαλυόταν στα βουνά.

Τώρα ποιός ξέρει; Ισως το 15χρονο παιδί που κάθισε προχτές σε εκείνα τα ίδια σκαλοπάτια να είχε μια ιδέα πως να λευτερώσει την Αφροδίτη κι όχι τον Προκρούστη απο την πέτρα. Ισως παλι να βαρεθεί, να μη δοκιμάσει καν, ή να αποτύχει. Ποιος αλήθεια μπορεί να ξέρει; Ισως ακόμα η πεταλούδα να κουνάει τα φτερά της επειδή όντως ονειρεύεται το μέλλον, και τα όνειρα στην Αθήνα μερικές φορές εκβάλουν σαν τυφώνες στο Παρίσι.