Το λευκό κελί 3 - Η ζωή ως αφήγηση

Στην αρχή το κελί αδιαφόρησε για μένα. Κι εγώ που δεν καταλάβαινα τι μου συνέβαινε, έκανα χίλια δυό πειράματα για να μπορέσω να καταλάβω που βρίσκομαι, να πάρω έστω μια αμυδρή ιδέα του νοήματος της λευκότητας. Σήμαινε κάτι που ήμουν εδώ και δεν έφευγα; Τι είναι εδώ, ποιό είναι το νόημα; Βασανιζόμουν καιρό, ώσπου μια μέρα το κελί έκανε την πρώτη του κίνηση. Θυμάμαι ότι εκείνη τη μέρα ένοιωθα μιαν ακατανόητη ένταση. Καθόμουν στο γραφείο και δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ. Εστειλα έτσι στο κελί ένα μήνυμα ανάλογο, ένα ακόμα από τα πειράματα ανταπόκρισης. Τότε το κελί εμφάνισε εκείνο που είχα στο μυαλό μου, Φιοντόρ στο ορκιζομαι! Αντιλαμβάνεσαι ότι έπαθα σοκ. Ποτέ δεν έχουμε στο μυαλό μας ακριβώς αυτό που θέλουμε. Μονάχα μια συγκεχυμένη ιδέα, συχνά ωραιοποιημένη και εξιδανικευμένη, μιας γενικής κατεύθυνσης.Με αυτό το υλικό, σαν από μια θολή φωτογραφία, ο Σολάρις δημιούργησε το πρώτο μοντέλο. Ξαφνικά μπήκε στο κελί μια παράξενη ύπαρξη, αέρινη και διαφανής, αλλά ξεκάθαρα φιλική. Αρχισε να πετάει στο χώρο δείχνοντας μεγάλη οικειότητα και ταυτόχρονα, με έναν τρόπο που θα μπορούσα να ονομάσω "σχεδόν τηλεπαθητικό" χωρίς να πω ψέμα, αρχίσαμε να επικοινωνούμε. Αυτό το εξωτικό μη-πλάσμα καθησύχασε τις ανησυχίες μου υπενθυμίζοντάς μου χωρίς να μιλήσει ότι κάθε ζωή που αξίζει δεν είναι παρά μια αφήγηση. Σα να φύτεψε αυτή την ιδέα στο μυαλό μου, ξαφνικά συνειδητοποίησα πως ένας τρόπος υπάρχει να ζεις τη ζωή σου σα να μην υπάρχει αύριο, χωρίς να την εγκαταλείπεις στην απόλυτη τύχη. Μόνο ένας τρόπος ζωής μπορεί να αδράξει πραγματικά τη μέρα: Να ζεις το σήμερα σαν να είσαι ήδη στο αύριο περιγράφοντας το χτες. Ως τότε Φιοντόρ, δεν είχα καταλήξει στο αν η ζωή μπορεί να λειτουργήσει όπως η λογοτεχνία, αν μπορούμε δηλαδή να είμαστε οι πρωταγωνιστές της προσωπικής μας μυθολογίας και μυθοπλασίας. Αν είναι εφικτό για έναν άνθρωπο να ζει πραγματικά όπως θα ΄θελε να ζει ο ετερώνυμος λογοτεχνικός του αδελφός, ο χάρτινος εαυτός του. Το αερικό μου αποκάλυψε πως ζωή που δεν μπορείς να την διηγηθείς σα μυθιστόρημα στον εαυτό σου, δεν είναι ζωή που αξίζει και πολύ να τη ζεις. Αν όνειρό σου είναι ένα σπιτάκι και να λες καλά είμαι εδώ, αν οι περιπέτειές μας περιορίζονται στο αφόρητο των κοινών τόπων, τότε ναι, μπορείς να περιγράψεις αυτό. Αλλά φοβάμαι θα χασμουριέσαι να τ' ακούς. Όμως η τέχνη, έλεγε το αερικό ζωγραφίζοντας τις έννοιες με κινήσεις στον αέρα, δεν αφορά μόνο το κατασκευαστικό μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας, την παραγωγή λόγου και έργου, αλλά η ουσία της αφορά ιδίως τον τρόπο να ζεις. Εκτοτε Φιοντόρ προσπαθώ –αν και σπανίως το κατορθώνω- να ζω την κάθε μέρα μου σα να έχει ήδη περάσει και να έχει έρθει το αύριο. Κάθε μου πράξη υπόκειται σε αυτή την οπτική: είναι μια πράξη που αύριο θα μπορώ να μου διηγηθώ; Είναι, πέραν του καλού και του κακού, αφηγήσιμη; Γιατί τότε οι πράξεις έχουν νόημα νομίζω. Κάθομαι λοιπόν στο κελί, αλλά νοιώθω πως αναπαύομαι σε μια μπερζέρα, ανεβάζω τα πόδια στο σκαμπω φορώντας μια κόκκινη ρομπ ντε σαμπρ περασμένης εποχής και μεταξωτό φουλάρι με αρχαία λαχούρια, ανάβω έναν ουκά με μπόλικο χασίσι και περιγράφω στον εαυτό μου, που βρίσκεται ακόμα στο σήμερα, τη μέρα που για μένα μόλις πέρασε και για εκείνον συνεχίζεται. Έτσι λαμβάνω το μήνυμα του μέλλοντός μου: όσα πράττεις, μου λέει ο παλιομοδίτης τύπος στη μπερζέρα, δεν αξίζουν αν αύριο δε θα μπορέσω να στα διηγηθώ σαν παραμύθι. Η ιστορία σου γράφεται τώρα, είσαι αυτό που θα γραφτεί στη λευκή σελίδα, αυτό που θα σου διηγηθώ αύριο, αυτά είναι τα βιώματα και οι εμπειρίες σου, αυτό είναι το βιβλίο της ζωής σου. Κι όταν δε μπορείς να ζήσεις πράγματι τις φαντασιώσεις σου, υπάρχει τρόπος να τις ζήσεις χωρίς να χύσεις το αίμα των παιδιών και των οικείων σου, δημιουργώντας έναν ετερώνυμο που θα τις ζει εκείνος για λογαριασμό σου. Έτσι γεννήθηκε η λογοτεχνία. Ο Σολάρις λοιπόν πιανόταν από τα θολά περιγράμματα στο μυαλό μου και έφτιαχνε. Επλαθε ακούραστα. Εφτιαχνε ταξίδια και ανθρώπους, άλλους θηλυκούς κι άλλους αρσενικούς, με τους οποίους πότε μιλούσαμε και πότε καταφέρναμε ακόμα και να αγγιχτούμε, όταν το μοντέλο δεν ήταν τόσο αέρινο όσο το πρώτο. Εφτιαχνε εσωτερικές παρορμήσεις έκφρασης, σαν ένα ποτάμι σκέψεων που ξαφνικά έβρισκε ένα άνοιγμα ανάμεσα σε δυο μεγάλους βράχους κι ορμούσε στην πεδιάδα. Εφτιαχνε ερωτικές ιστορίες, περιπέτειες που ζούσα κανονικά τη στιγμή που τις φανταζόμουν και τις κατέγραφα, με αρχή, μέση και τέλος. Εφτιαχνε κόσμο κι εκεί που ήμουν πρώτα μόνος στο κελί, τώρα υπήρχε μια αγορά, ελέφαντες και κοκκινολαίμηδες εμφανίζονταν, παράξενα φίδια χόρευαν στο ρυθμό του φακίρη, εξωτικά φρούτα ξεπρόβαλλαν στα δέντρα, περίεργα εδέσματα και σπάνια πουλιά και ζώα, αγοραίοι φιλόσοφοι και μυροφόρες αυλήτριες, βροχή, ξαστεριά, χιόνι, μουσικές παράξενες και καινούργιες,κι όλα αυτά ξαφνικά κι απροειδοποίητα, διαδέχονταν το ένα το άλλο.Μερικές φορές Φιοντόρ, όταν ξανάπεφτα και δεν θυμόμουν που βρίσκομαι, όταν οι μαύρες σκέψεις επέλευναν και εξ εφόδου καταλάμβαναν το μυαλό μου, τότε το κελί αντιδρούσε κι εκείνο με τον ίδιο τρόπο, σαν ένα είδος "χωροδηλωτικού" και συγχώρα με για τη λέξη μα δε βρίσκω άλλη, σα δηλαδή να ήταν ένα ιδιόρρυθμο εργοστάσιο που από την συνειδητή ψυχή αλλά και από τα βάθη των πιο ασυνείδητων επιθυμιών της, έπλαθε αυτό που αντιλαμβανόταν σε διαστάσεις χώρου. Το κελί μου έστελνε δώρα, όμως αυτά τα δώρα δεν ήταν πια πλάσματα του μυαλού μου, ούτε εξαρτιόνταν από αυτό μετά την εμφάνισή τους. Τότε συνειδητοποίησα πως κάθε ιστορία που μπορεί να ειπωθεί είναι μια δυνητική πραγματικότητα ακόμα κι αν μιλάει για δράκους που τρέφονται με πύρινες μπάλες σε έναν υδάτινο κόσμο. Το κελί αναλάμβανε το ρόλο της σύνδεσης ανάμεσα στα θέματα, εντοπίζοντας τα θολά χαρακτηριστικά τους που είχα στο μυαλό. Δεν μορφοποιούσε τη θολή μου σκέψη, την ταίριαζε στην πραγματικότητα και η πραγματικότητα μπορούσε να είναι μη πραγματική αν οι σκέψεις μου ήταν ασύνδετες, μπορούσε όμως να είναι και απολύτως πραγματοποιήσιμη αν σκεφτόμουν με μεγαλύτερη ευκρίνεια. Ο λευκός μου Σολάρις μου φαινόταν σαν ένα είδος σκεπτόμενου ιχνηλάτη. Ενεργούσε στον χώρο, στον εξωτερικό και τον εσωτερικό, χάραζε πορείες και μονοπάτια, υλοποιούσε τις σκέψεις. Κάτι που σε κάποιο βαθμό ερμήνευε και την απροθυμία μου να βγω από το κελί, αφού για εμένα ήταν πια ένα καινούργιο μεταφορικό μέσο. Πέρασε ο καιρός με νέα πειράματα. Και κάποια στιγμή, ήρθα αντιμέτωπος με κάτι που δεν είχα ακόμα φανταστεί.Τι γίνεται Φιοντόρ αν η σκέψη σου θελήσει αντικρουόμενα πράγματα; Που θα σε μεταφέρει τότε το κελί, ποιά από τις συνδέσεις του εσωχώρου με τον εξωχώρο θα ακολουθήσει;