Το λεξικό των Χαζάρων

Μιλώντας για Σέρβους θυμήθηκα τον Μιλοραντ Παβιτς. Μια εμβληματική μορφή της βαλκανικής λογοτεχνίας, νομίζω απο τους μεγάλους εν ζωή γραφιάδες. Το "Λεξικό των Χαζάρων" του μου έδειξε με ποιόν τρόπο μπορεί κανείς να αφηγηθεί μια ιστορία με μη γραμμικό τρόπο, και η ιστορία να παραμένει συναρπαστική. Ενα βιβλίο που διαβάζεται είτε ως λεξικό, απο το α στο β κλπ, είτε με τον τρόπο που διαλέγει ο αναγνώστης (πχ βάσει του χρόνου) χωρίς να αλλάξει το ενδιαφέρον. Πρόδρομος του μεταμοντέρνου και άρα ήδη κλασικός, ο Παβιτς με αυτό του το έργο κατέκτησε τη θέση του στην κιβωτό της μνήμης μου. Το βιβλίο παλιά κυκλοφορούσε σε ανδρική και γυναικεία εκδοχή, με τη διαφορά να είναι μόνο μια παραγραφος -η οποία πάντως έδινε διαφορετικό νόημα σε μια παράμεετρο του βιβλίου. Ο Καστανιώτης το κυκλοφόρησε στην "ανδρόγυνη" εκδοχή, είναι οκ, αν και μεταφραστικά εντόπισα αρκετές ατέλειες. Αργότερα διάβασα κι άλλα βιβλία του Παβιτς, τα περισσότερα επίσης αλλόκοτα, που διαβάζονται ας πουμε σαν σταυρόλεξα, όπως το "Τοπίο ζωγραφισμένο με τσάι", το "Καπέλο από δέρμα ψαριού" ή την "Εσωτερική πλευρά του ανέμου", όλα πολύ καλά, αλλά χωρίς να φτάνουν την αφηγηματική δεινότητα των Χαζάρων. Δυστυχως, το τελευταίο του μυθιστόρημα "Δεύτερο σώμα" με απογοήτευσε, αλλά έτσι είναι αυτά, κι έτσι είναι τα γηρατειά. Και μόνο για του Χάζαρους όμως ο Πάβιτς διασώζεται.